Μεσαίωνας (476 - 1492 μ.Χ) ονομάζεται η χρονική περίοδος της Ευρωπαϊκής ιστορίας, από τον 5ο μέχρι το 15ο αιώνα μ.Χ.. Ξεκίνησε με την κατάλυση του Δυτικού Ρωμαϊκού κράτους (476 μ.Χ.) ή κατ' άλλους με το θάνατο του Ιουστινιανού Α΄ (565 μ.Χ.), του αυτοκράτορα υπό τον οποίο αναβίωσε η παλαιά ισχύς και έκταση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και τελείωσε συμβατικά το 1492 μ.Χ., με την ανακάλυψη της Αμερικής. Ο Μεσαίωνας είναι η μεσαία από τις τρεις παραδοσιακές διαιρέσεις της Δυτικής Ιστορίας: Αρχαία, Μεσαιωνική και Νεότερη. Ο Μεσαίωνας με τη σειρά του παραδοσιακά διαιρείται σε τρεις υποπεριόδους, τον Πρώιμο, τον Ώριμο και τον Ύστερο Μεσαίωνα.
In the history of Europe, the Middle Ages or medieval period lasted approximately from the 5th to the late 15th centuries, similar to the post-classical period of global history. It began with the fall of the Western Roman Empire and transitioned into the Renaissance and the Age of Discovery. The Middle Ages is the middle period of the three traditional divisions of Western history: classical antiquity, the medieval period, and the modern period. The medieval period is itself subdivided into the Early, High, and Late Middle Ages.
Η αλλαγή της βιβλιοθηκονομικής παράδοσης του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού και ο θεματικός προσανατολισμός του βιβλίου, προήλθαν κατεξοχήν από την επιβολή του χριστιανισμού και την καθιέρωσή του ως επίσημη θρησκεία του κράτους. Η παρακαταθήκη της αρχαίας γραμματείας, ελληνικής και λατινικής, περιέρχεται σε φθίνουσα τροχιά και αντικαθίσταται από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη, τους Βίους Αγίων και άλλα λειτουργικά βιβλία. Η Εκκλησία έτσι ελέγχει τη διδασκαλία, υπαγορεύει τις εκπαιδευτικές μεθόδους και πρωτοστατεί στην παραγωγή, αναπαραγωγή και διάδοση του βιβλίου. Το πρώτο «άνοιγμα» με συστηματικές προδιαγραφές και σχέδια για την καλλιέργεια της γνώσης σε κοσμικό περιβάλλον, μέσω των μοναστηριακών συγκροτημάτων, έχει τις καταβολές του στην αυλή του Καρλομάγνου. Η βιβλιοθήκη πλέον γίνεται θεσμός, όπως και το αντιγραφικό εργαστήρι, το scriptorium, ενώ από τον 11ο αιώνα και μετά η λαϊκή ποίηση θα τροφοδοτήσει τη βιβλιοπαραγωγή σε εθνικές γλώσσες. Από τα τέλη του 12ου αιώνα και μετά, στους κόλπους των ιδρυμάτων, στους καθεδρικούς ναούς κυρίως, οργανώθηκαν σχολές ανωτέρων σπουδών για τον κλήρο και τους λαϊκούς. Σύντομα τα πανεπιστημιακά αυτά κέντρα απέκτησαν φήμη και δύναμη, ξέφυγαν από τα δεσμά και τον έλεγχο της Εκκλησίας, καθώς ηγεμόνες και τοπικοί αξιωματούχοι διαμόρφωσαν το κατάλληλο νομικό πλαίσιο που επέτρεπε και θεσμοθετούσε την ίδρυση και λειτουργία κολλεγίων από τον κοσμικό περίγυρο (Κ.Σπ. Στάικος, «Η Ιστορία της Βιβλιοθήκης στον Δυτικό Πολιτισμό», τόμοι Ι–V, Αθήνα, Κότινος, 2002–2012).
The departure of the Graecoroman tradition of library management and the change in the thematic orientation of books were mainly due to the ascendancy of Christianity and its adoption as the official religion of the state. The stock of ancient Greek and Latin literature in circulation was on the wane and it was replaced by the Old and New Testament, Lives of Saints and other liturgical books. In this way the Church controlled teaching, dictated the educational methods to be used and played a dominant role in the production, copying and dissemination of books. The Church’s first move towards furthering the spread of learning to the laity according to systematic plans was taken at Charlemagne’s court. The library became an institution just like the scriptorium and from the eleventh century onwards the folk ballad kept the scribes busy in vernacular languages. Towards the end of the twelfth century and onwards within the existing institutions, especially the cathedrals, schools of higher studies were opened for the clergy and the laity. Before long these ‘universities’ had won a high reputation and wielded enough power to break free from the restrictive control of the Church, as rulers and local dignitaries put in place an appropriate legal framework making it possible for colleges to be founded and run by laymen (K.Sp. Staikos, "The History of the Library in Western Civilization", vol. I–VI, Athens/New Castle/Houten, Kotinos/Oak Knoll Press/Hes & De Graaf, 2004–2013).
